گزارش کتاب متن و ترجمه دو رساله از ابن‌سینا: رساله فی العلم الاخلاق و رساله فی‌العهد؛ حقیقت را از زبان سه گروه می‌توان شنید: عارفان، سالکان و عاشقان
خودسازی و تهذیب نفس مسئله‌ای است که در تمام اعصار و زمان‌ها ذهن بسیاری از علاقه‌مندان به مسائل معنوی را به خود مشغول کرده است. بدون شک آغاز ِ این راه پر فراز و نشیب، مستلزم ِ یک سری مقدمات و شناخت‌های اولیه می‌باشد که هر سالکی نیازمند آن است. کتاب دو رساله اخلاق و عهدِ شیخ الرئیس ابوعلی سینا نیز جزء مصنفاتی است که می‌تواند سالکان بسیاری را در آغاز این راه یاری نماید.
بدون شک خودسازی، تکامل و ارتقای وجودی برای انسانی که روح کمال طلبی و تفوق در وی نهفته و از انحطاط و تنزل گریزان است، نیاز به یک سری مقدمات و زمینه‌هایی دارد که از ضروریات آغاز ِحیات معنوی و پیمودن این مسیر محسوب می‌شود.
شیخ الرئیس ابن‌سینا که از سرآمدان حکمت و از بزرگترین دانشمندان ایران در بسیاری از علوم است و به گفته میرزا قلی خان هدایت: «از معارف حکمای اسلام و مقبول عقلای ذوی‌الافهام است»،1 او به این مسئله ملتفت بوده و گامی هرچند به نظر کوچک، اما مهم و ریشه‌ای در این زمینه برداشته است، دو رساله اخلاق و عهد با پرداختن به برخی از زوایای این امر می‌توانند به‌عنوان مقدمه‌ای برای شروع خودسازی و تهذیب سالکان الی‌الله مورد توجه قرار بگیرد.
آشنایی با واژگان و اصطلاحات اخلاقی همچون: عادت، عدالت، سعادت، معنای خُلق و اسامی صفات حسنه و رذیله، و آشنایی مختصری با آنها گامی است که شیخ ابوعلی سینا در رساله اخلاق خود برای آغازگران مسیر سلوک الی‌الله برداشته است. شاید به همین دلیل است که یوسف احدی که از شاگردان علامه حسن زاده آملی است نیز دست به ترجمه این کتاب زده تا این دو رساله، در کنار شش رساله دیگر از ابن‌سینا و تفسیر سوره‌های توحید، فلق و ناس که پیش از این توسط ضیاء‌الدین درّی ترجمه شده بودند، در اختیار علاقه‌مندان فارسی زبان قرار گیرد.
یوسف احدی در این اثر خود علاوه بر دو قسمتِ متن و ترجمه این دو رساله، فصلی را نیز به بیان شرحی از احوالات شیخ‌الرئیس اختصاص داده است تا مخاطبین خود را بیش از پیش با این شخصیت برجسته تاریخ اسلام و ایران آشنا نماید. ایشان در فصل اول به بیان مواردی از فهم و فطانت بوعلی‌سینا، حفظ قرآن، ملاقات‌ها و مباحثاتی که بین ایشان و شخصیت‌هایی همچون بهمنیار، ابن‌مسکویه و ابوسعید ابوالخیر اتفاق افتاده است، پرداخته‌اند. در ادامه نیز سرگذشتی از زندگی شیخ‌الرئیس و تلاش ایشان برای تبدیل شدن به معلم ثالث و علت عدم امکان ایشان برای نایل شدن به این مقام بیان شده است.
یوسف احدی بعد از بیان متن عربی دو رساله به ترجمه آنها پرداخته و ابتدا درباره رساله اخلاق مطالبی را ذکر می‌کند. ایشان در ترجمه رساله اخلاق به دو قوه اصلی انسان (قوه نظریّه و قوه عملیّه) اشاره کرده و آنها را برای کسی که آماده رسیدن به سعادت دنیوی و اخروی است واجب می‌داند. سپس به شرح واژه‌های اخلاقی با عناوینی همچون سخاوت، قناعت، صبر، کرم و … پرداخته و آنها را یک به یک معرفی می‌کند.
در آخرین فصل کتاب، به تعهداتی که ابن‌سینا به خدای خودش می‌دهد، نظر می‌اندازیم. این تعهدات شامل بیست و پنج بند است که علاوه بر تعهد، تذکرات اخلاقی را به ما یادآور می‌شود. تعهداتی همچون: تزکیه نفس، تحصیل کمال، عدم غفلت، کمک به دیگران، رعایت مقررات شرعی و الهی و … که رعایت آنها انسان را به سیرتی اخلاقی و دیانتی الهی می‌رساند.
بارزترین اشکالی که می‌شود به این ترجمه آورد قلمی است که مترجم محترم از آن برای ترجمه متن استفاده کرده است و به نوعی برای کسانی که در ابتدای راه سلوک و خواندن این کتاب هستند مشکل آفرین می‌شود.
اطلاعات کتاب
عنوان کتاب: متن و ترجمه دو رساله از ابن سینا: رساله فی علم الاخلاق و رساله فی العهد
نویسنده: شیخ‌الرئیس ابن‌سینا
تحقیق تصحیح و ترجمه: یوسف احدی
ناشر: موسسه فرهنگی، هنری ادیب فقه جواهری
سال انتشار: ۱۳۹۹
تعداد صفحات: ۷۶
زبان: عربی، فارسی
پی نوشت
متن و ترجمه دو رساله از ابن سینا، احدی، یوسف، ص ۷
سید حکمت الله سجادی