در دومین سمینار «نقش ادبیات عرب در فرآیند استنباط» بیان شد
دعای غلط به سوی خدا بالا نمی رود
حوزه/دومین سمینار «نقش ادبیات عرب در فرآیند استنباط» صبح امروز از سوی کانون ادبیات عربی موسسه ترمیتولوژی فقه، در مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) قم برگزار شد.

به گزارش خبرگزاری«حوزه»، در ابتدای این مراسم،  حجت الاسلام والمسلمین  محمد قائینی ،استاد حوزه و نویسنده دوره فقهی "المبسوط فی فقه المسائل المعاصره"گفت: به برکت وجود پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع)، احادیث در عین ابتلا به موانع عظیمی با جان‌فشانی روات حدیث به دست ما رسیده و منشأ اختصاص شیعه به این بخش مهم منابع اسلامی‌شده است.

حجت الاسلام والمسلمین  قائینی در ارتباط با دخالت برخی از علوم در استنباط احکام شرعی اظهار داشت: شکی نیست که علم ادبیات به معنای عام خود، از علومی است که نقش مسلمی در استنباط احکام شرعی دارد.

وی افزود: علاوه بر آیات و روایات، اسناد و متونی که به استنباط احکام شرعی می‌پردازند و با تلاش طاقت‌فرسای بزرگان به دست ما رسیده است، با این درجه از اعتبار، تنها منحصر به شیعه است و هیچ مذهبی به‌جز شیعه نمی‌تواند ادعا کند منبعی به این غنا و استحکام دارد.

استاد حوزه با اشاره به دخالت دانش ادبیات عرب در فهم، استنباط و برداشت این منابع گفت: در یک تقسیم کلی، کلماتی که به دست ما رسیده است، اعم از مواد و هیئات است که متکفل بیان آن‌ها، علوم ادبی و لغوی است.

حجت الاسلام والمسلمین  قائینی خاطرنشان کرد: علم لغت، ابزار فهم و صحت برداشت ما از متونی است که مبنای اجتهاد احکام شرعی به معنای وسیع کلمه است و همان‌طور که اجتهاد در فقه منوط به اجتهاد در مقدمات مسائل اصول فقه است، بی‌تردید استنباط وابسته به ادبیات لغت عرب است.

وی در ادامه گفت: یک فقیه در مقام استنباط ناچار از اجتهاد در علوم ابتدایی در استخراج احکام است و اجتهادی می‌تواند مبنای حجیت برای دیگران قرار گیرد که شامل اجتهاد در علوم مقدماتی است.

استاد حوزه با بیان این که بخش عظیمی از مشکلات مربوط بر استنباط مربوط به عدم وقوف به معانی است، اظهار داشت: یک فقیه نمی‌تواند قدم از قدم بردارد مگر اینکه مسلط به کلمات شارع باشد و به همان اندازه باید به ترکیبات و استنباط باید احاطه داشته باشد.

حجت الاسلام والمسلمین  قائینی درباره اهمیت لحن در ادای کلمات گفت: تکلمی که بر اساس لحن عربی شکل می‌گیرد، ممکن است به علت عدم تسلط به زبان عربی، موجب فساد در بیان شود ولی فسادی که ناشی از تکلمی است که بر اساس تسلط بر معانی شکل می‌گیرد، بسیار بیشتر است.

وی افزود: یکی از دلایل بزرگ تأثیر لحن در فهم، وجود الفاظ مشترکی بین لغت عرب و دیگر لغات است.

این محقق حوزوی تصریح کرد: مشکل بزرگ خطای در مقام استنباط، به دلیل انس غیر عرب به لغاتی از عرب در دیگر لغت‌هاست که این الفاظ معانی در لغت فارسی با عربی بسیار متفاوت است، ولی به دلیل انس بین دو لغت این‌چنین مواردی مورد غفلت قرار می‌گیرد و تنها یک فقیه می‌تواند جلوی این اشتباه را بگیرد.

حجت الاسلام والمسلمین  قائینی در پایان با تأکید بر اینکه با تحمیل نمی‌تواند اهمیت دخالت یک علم را بر کسی اثبات کرد گفت: وقتی طلبه‌ای پیگیر مسائل اصولی می‌شود که احساس ضرورت کند و زمانی که حس بی‌فایده گری و پوچی کند بی‌علاقه خواهد شد و ازاین‌گونه تحصیل نمی‌توان توقع به بار نشستن شیخ انصاری و شیخ طوسی داشت.

خواندن دعای غلط به‌سوی خدا بالا نمی‌رود

حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدحسن ربانی، نویسنده "المعجم التطبیقی للقواعد الاصولیه فی فقه الامامیه" نیز در ادامه این نشست با اشاره به روایتی از امام صادق(ع) گفت: ایشان می‌فرمایند؛ عبارات ما را با اعراب و فصل بخوانید تا کلام ما، خودش را نشان دهد زیرا ما قوم فصیحی هستیم، و این نشان‌دهنده‌ی فصاحت و بی‌اشکال بدون ادبیات عرب است.

وی افزود: درست خواندن عبارت، فصاحت و زیبایی آن را نشان می‌دهد و دستور امام صادق(ع) بر صحیح خواندن کلام اهل‌بیت(ع) هم به لغت و هم به معنی است.

این محقق حوزه با اشاره به کتاب عُدة الداعی گفت: «احمد بن فحل حلی» در این کتاب برای دعا خواندن آداب و شروطی ذکرشده است که یکی از آن‌ها صحیح خواندن آن است و در روایتی از امام جواد(ع) آمده است که دعای غلط به‌سوی خدا بالا نمی‌رود.

حجت الاسلام والمسلمین ربانی در توضیح این روایت اظهار داشت: برخی می‌گویند منظور از عدم استجابت دعای غلط این است که دعای بر ظلم و نفرین پدر و مادر در حال خشم برآورده نمی‌شود ولی این موارد صحیح نیست، بلکه منظور توجه خداوند به قلب فرد دعاکننده است.

وی در پایان سخنان خود در توضیح تضاد ظاهری روایت امام صادق(ع) و امام جواد(ع) گفت: منظور امام صادق(ع) از دقت در اعراب این است که اشتباه در لغت و اعراب، باعث اشتباه در استنباط احکام فقهی می‌شود.

لزوم تلاش طلاب برای پژوهش در زمینه ادبیات

حجت‌الاسلام حسینی کمال‌آبادی، مدیرمسئول موسسه ترمینولوژی فقه  نیز در ادامه با اشاره به رکود در مسائل پژوهشی ادبیات عرب و فقه گفت: زمانی که دانش‌آموختگان به پژوهش درزمینه ای نپردازند، آن دانش به رکود خواهد افتاد.

وی  اظهار داشت: به علت عدم توجه کامل به علم ادبیات عرب، اشکالات بسیار زیادی در مباحث اصولی رخ‌داده است که تلاش طلاب را در این زمینه می‌طلبد.

استاد ادبیات عرب در ارتباط باهدف موسسه ترمینولوژی فقه گفت: این مؤسسه به‌منظور هدفمند کردن تحقیقات صورت گرفته در این عرصه تشکیل‌شده است.

وی در پایان سخنان خود افزود: وقتی ادبیات عرب از سوی مستأنفان از زبان خودشان شنیده شود، نقش ادبیات عرب پررنگ‌تر می‌شود و دانش‌آموختگان با اشتیاق بیشتری به‌سوی این دانش می‌روند

لازم به ذکر است: موسسه ترمیتولوژی فقه، باهدف ترمیم و پالایش ادبیات عرب و با بهره‌گیری از کارشناسان این عرصه، فعالیت خود را از سال 1392 آغاز کرده است.

همچنین این نهاد در جهت ایجاد تحولی بنیادین در تعمیق دانش حوزوی، شکل‌گرفته است و برای تشویق دانش‌پژوهان و ارائه جهت‌گیری‌های صحیح در این زمینه هرساله سمیناری با حضور مجتهدان ادیبی که اشراف کامل به بایسته‌های علوم دینی دارند برگزار می‌کند.

خاطر نشان می شود:سال گذشته این سمینار با حضور آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی و آیت‌الله ابوالقاسم علیدوست  برگزارشده بود.