با محوریت الگوهای پیشرفت، چهار جریان اصلی در جهان اسلام‌ شناسایی می‌شوند: جریان اول، بنیادگرایانی هستند که با عقاید سلفی و ارتجاعی،هرآنچه از غرب که با ظواهر اسلامی تعارض دارد را به شدت رد می‌کنند، اما کاری به زیربناهای فکری و فرهنگی غرب ندارند. جریان دوم موسوم به غرب‌گرا،اساساً مبارزه با سنت‌ها و ارزش‌های اسلامی را سرلوحه خود قرار می‌دهد. جریان سوم تلاش می‌کند راه میانه‌ای را بین بنیادگرایی و غرب‌گرایی پیدا کند، اما فقدان مبنای نظری و سستی در پایبندی به اسلام، آن‌ها را به جاده صاف‌کن توسعه غربی در میان توده‌های مسلمان تبدیل کرده است. جریان چهارم اگرچه در جزئیات الگوی خود، ابایی ندارد که از تجربه غربی هم استفاده کند، اما این بهره‌گیری از تجربه غربی را از موضع استقلال فکری و با اتکا به مبانی اسلامی و از موضع نقادی انجام می‌دهد…