خرید دوره چهارجلدی فقه الحدیث نشر دارالحدیث از کتابگاه
فقه الحدیث 1
در این نوشته، مسیر فهم حدیث به دو بخش اصلی «فهم متن» و «فهم مقصود» تقسیم شده است. مراحل فهم متن، در همین کتاب تبیین می شود؛ ولی مراحل فهم مقصود، به درس های بعدی فقه الحدیث واگذار شده است.
 این نوشته، نخستین حلقه از چهار حلقه درسی فقه الحدیث در طرح تجمیع و بازنگری رشته های علوم قرآن و حدیث است که مرکز هماهنگی و توسعه پژوهشی و آموزش عالی قرآنی کشور، وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری آن را با همکاری دانشگاه قرآن و حدیث فراهم آورده است.
نویسنده کوشیده است مباحث نظری را با نمونه های حدیثی قرین کند؛ امّا کسی را از خواندن مکرّر و همواره حدیث، بی نیاز نمی کند. فهم حدیث، یک مهارت برخاسته از آگاهی و کاربرد است و به تدریج میسّر می شود. از این رو، مطالعه این کتاب، قواعد و روش را به دست می دهد؛ امّا جای گزین تلاش شخصی در خواندن متون روایی و کوشش ذهنی در تعامل با متن نیست. توصیه همیشگی، آموختن روش و تطبیق همزمان آن بر متون حدیثی و نیز انجام پژوهش های پایانی هر درس، با یاری استادان است.

فقه الحدیث 2

در درس نامه فقه الحدیث (۱)، برخی مباحث مقدّماتی، مبانی و پیشینه فقه الحدیث و نیز مباحث مرتبط با فهم متن (شامل فهم مفردات و فهم ترکیبات) مطرح شد و «درس نامه فقه الحدیث (۲)» به موضوع قرینه ها و نقش آن ها در فهم متون دینی می پردازد.

در فرآیند فهم حدیث، قرینه ها، از یک سو به فهم مفردات و ترکیبات کمک می کنند و از سوی دیگر، هر جا که مقصود گوینده با معنای ظاهری کلام در تعارض باشد، ما را در یافتن مقصود نهایی معصوم علیه السلام، یاری می رسانند. البتّه میزان نقش آفرینی قرینه در هر یک از این دو، متفاوت است. فهم حدیث، در قسمت فهم مفردات و ترکیبات، گاهی متوقّف بر قرینه است، نه همیشه؛ امّا در قسمت فهم مقصودی که متمایز از ظهور کلام باشد، بدون قرینه، دست یابی به آن ممکن نیست.

چارچوب کتاب بر اساس بحث قرینه ها، ابتکاری است و در منابع پیشین به چشم نمی خورَد؛ ولی از آن جا که این کتاب، اثری تدوینی است، در تألیف آن، از منابع فقه الحدیث موجود به ویژه روش فهم حدیث (به قلم عبد الهادی مسعودی) و منطق فهم حدیث (به قلم سید کاظم طباطبایی) بیش ترین استفاده شده است.

عنوان درس ها:

درس یکم: کلّیات

درس دوم: قرینه پیوسته و استوارسازی متن

درس سوم: قرینه پیوسته و آشکارسازی معنا

درس چهارم تا ششم: اسباب ورود

درس هفتم: متون مشابه

درس هشتم: قرینه ناپیوسته و استوارسازی متن

درس نهم: نقل معنا

درس دهم: قرینه ناپیوسته و آشکارسازی معنا

درس یازدهم: مشابه یابی و فهم مقصود متمایز

درس دوازدهم: شرح نویسی و انواع شروح

درس سیزدهم و چهاردهم: نمونه هایی از فهم عالمان

درس پانزدهم: دانش بشری

فقه الحدیث 3

درس نامه فقه الحدیث(3) بر موضوع خانواده حدیث متمرکز است که افزون بر کلیات، با سه رویکرد، خانواده حدیث را بررسی می کند: مطالعات تاریخی، مطالعات روش شناختی و مطالعات موردی و تطبیقی.
در این درس نامه، افزون بر مباحث فنی، مباحث محتوایی نیز گنجانده شده است؛ بدین شکل که به تناسب مباحث فنی و به عنوان نمونه و مثال، موضوعات مورد نیاز مطرح و احادیث آن ها آن ها بررسی شده اند تا دانشجویان افزون بر مباحث فنی، با برخی از معارف اهل بیت علیهم السلام نیز آشنا شوند. این کار با دو نوع خانواده حدیث صورت گرفته است: خانواده های حدیثی موجود در منابع حدیثی، و خانواده های حدیثی نو که به تشکیل آن ها آن ها اقدام شده است. قرار دادن این دو در کنار هم نشان می‌دهد که خانواده حدیث یک امر پویا و زنده است که در هر زمانی و برای هر نیازی می‌تواند تشکیل شود.

فقه الحدیث 4

فقه الحدیث 4

این درس نامه، حلقه چهارم و پایان بخش درس های فقه الحدیث است. تفاوت اصلی این حلقه با سه حلقه پیشین، گذر از یادگیری شیوه ها و روی آوردن به تطبیق عملی آن ها است. این، نیازِ همه درس های مهارتی مانند فقه الحدیث است که روش فراگرفته در آن ها همواره و در عرصه های متعدّد، باید به کار رود تا به درستی و کمال، در جان بنشیند.

در این درس، کوشیده شده شیوه ها و قواعد فقه الحدیث در عرصه روایات تفسیری و احادیث ناظر به قرآن کریم، به کار رود و با بررسی موضوعات متنوّع، به تحکیم آموخته های فقه الحدیثی کمک کند و زمینه تعمیق آن ها را فراهم آورد.

برای این منظور، کارکردهای کلّی روایات ناظر به تبیین قرآن کریم، در سه درس با عنوان های «روایات تفسیری»، «روایات تطبیقی» و «روایات تأویلی» ارائه شده. سپس چند موضوع از موضوعات پیشنهادی طرّاحان سرفصل، انتخاب شده و بخشی از آیات و روایات ناظر به هر موضوع، در دو یا سه درس، جست و جو و دسته بندی گردیده است.

شایان گفتن است که به دلیل بزرگی و گستردگی موضوعات از یک سو و جهت گیری آموزشی و تمرینی کتاب از سوی دیگر، به ارائه آن دسته از آیات و روایات بسنده شد که زمینه بحث های فقه الحدیثی و به کارگیری برخی شیوه های آن را بیش تر فراهم سازد.

گفتنی است که هدف طرّاحان سرفصل، آشنا کردن دانش جویان با نگاه قرآن و روایات به موضوع منتخب نیز بوده و از این رو، بخش مهمّی از درس ها، ناظر به معناشناسی موضوع و عوامل مؤثّر در آن است.

سبک تلفیقی کتاب، کم پیشینه است؛ امّا در باره روایات تفسیری و قواعد و روش فهم و نقد آن ها، کتاب های متعدّدی نوشته شده است. همچنین، تفسیرهای ترتیبی و موضوعی و تک نگاری ها و مقاله هایی فراوان، مفاهیم گوناگونی از قرآن و حدیث را کاویده اند که هر یک می توانند منبعی قابل استفاده و شایسته مراجعه باشند. این منابع، زمینه پژوهش های فردی و جمعی را فراهم می آورند تا دانش جویان بتوانندآگاهی های خود را در باره موضوع دلخواه، بگسترانند.

عنوان درس ها:

درس یکم: روایات تفسیری

درس دوم: روایات تطبیقی

درس سوم: روایات تأویلی

درس چهارم: آیات هدایت

درس پنجم: روایات هدایت

درس ششم: آیات ضلالت

درس هفتم: انذار و تبشیر

درس هشتم: ارکان انذار

درس نهم: خطرهای شایسته انذار و آداب آن

درس دهم: دنیا

درس یازدهم: آخرت

درس دوازدهم: شادی و اندوه

درس سیزدهم: روایات شادی

درس چهاردهم: مفهوم و گونه های روزی

درس پانزدهم: ویژگی های روزی رسان

درس شانزدهم: وظیفه و ادب روزی جویان

درس هفدهم : قبض و بسط و تأخیر روزی