کتاب تاریخی نگری و دین، ضمن تحلیل مبانی هستی شناختی و انسان شناختی هیستوریسیزم و خاستگاه نگرش به دین و آموزه های دینی، به بررسی دلایل و علل قول به تاریخ مندی در حوزه دین یا پاره ای از آموزه های دینی می پردازد. بدیهی است، همان گونه که نظریه های مخالفان از راه های مختلفی همچون، تاریخ مندی منشأ دین، تاریخ مندی شخصیت گیرنده دین(پیامبر)، تاریخ مندی انسان به عنوان مخاطب دین، تاریخ مندی قرآن به عنوان منبع دین و …، ثبات و جاودانگی نوع آموزه های دینی را هدف گرفته است.
هدف از انتشار این کتاب، در درجه اول بیان تحلیل و تقریری جدید از منشأ بسیاری از شبهات مطرح در حوزه دین و معرفت دینی و در درجه دوم، پاسخی درخور و شایسته به این شبهات است.
از این رو، در دو بخش مهم تدوین گردید؛ بخش اول در چهار فصل، از یک سو به بررسی عمیق معنا، گستره، ابعاد، مبانی و لوازم تاریخی نگری در موضوع دین پرداخته و از دیگرسو، خاستگاه این نظریه را جداگانه در دو حوزه جهان غرب و جهان اسلام با دقت نظر بررسی کرده است. بخش دوم که قسمت اعظم کتاب به آن اختصاص یافته است، در چهارده فصل عهده دار نقد دیدگاه های مطرح شده در موضوع تاریخ مندی دین یا آموزه های دینی در حوزه های مختلف و اعم از دلایل تاریخ مندی یا علل قول به تاریخ مندی است؛ تاریخ مندی انسان، پیامبر(ص)، وحی، قرآن، آموزه های خاص قرآنی، تاریخ مندی معنای متون دینی، تقسیم آموزه های دین به عرضی و ذاتی، قول به تاریخ مندی فقه و شریعت اسلام و خطاپذیری قرآن، از جمله موضوعاتی است که بررسی و نقد شده است. در فصول پایانی، پس از اشاره به برخی از سنجه های احکام ثابت و متغیر، به بررسی وجوه اصیل مفارق بین اسلام و مسیحیت پرداخته و درصدد اثبات این نکته است که اگر هیستوریسیزم در جهان مسیحیت تا اندازه ای موفق شد انجیل و آموزه های مسیحیت را کنار بزند و به طور نسبی دین را از صحنه زندگی مردم، جمع و به خاطره تاریخ سپرد، درباره اسلام به دلیل همان وجوه مفارق کلیدی، توفیق قرین او نشده و از این پس هم موفق نخواهد شد.