به منظور آشنایی با مباحث بنیادین امنیت در سیاست خارجی اسلام و نیل به نظریه امنیت در سیاست خارجی دولت اسلامی، به گونه ای که در نظریه پردازی ها، سیاست گذاری ها، تصمیم گیری ها و برنامه ریزی های امنیتی در جمهوری اسلامی ایران و بلکه جهان اسلام و در سطوح مختلف جهان معاصر بدان توجه شود، لازم است نقش آموزه های اسلامی در تدوین راهبردهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران مورد توجه قرار گیرد. در همین راستا لازم است از سویی ارکان، اهداف، فلسفه، ماهیت و منابع تهدیدات و امنیت خارجی در اسلام و حفظ دارالاسلام و سپس چگونگی، سازوکار و ابزارهای تأمین امنیت خارجی دولت اسلامی تبیین شود و در نهایت، به تحلیل ایجاد الگوهای امنیتی در سیاست خارجی دولت اسلامی با بهره گیری از روشنگری های قرآن کریم و احادیث و سیره پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) مبادرت کرد.
جایگاه این بحث مربوط به تعیین راهبردهای امنیتی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با توجه به اهداف سیاست خارجی در اسلام است و می تواند هم عرض با مباحث خاص مربوط به اهداف عام امنیت ملی در اسلام و جمهوری اسلامی ایران مطرح شود؛ همان طور که مطالعات امنیتی نیز به شکل ذاتی زیرمجموعه ای از مطالعات روابط بین الملل محسوب می شود.
تعیین و ترسیم راهبرد امنیتی جمهوری اسلامی ایران در حوزه سیاست خارجی مبتنی بر اسلام، تنها از راه ترسیم اهداف میسر نمی شود؛ بلکه موانع فراوانی برای رسیدن به اهداف وجود دارند که احتمالاً هدف یا اهداف را در تعارض با اهداف دیگر کنشگران قرار می دهد. بخش دیگری از فرآیند طراحی و تدوین استراتژی، معطوف به شناخت و استفاده از امکاناتی است که به صورت بالقوه و بالفعل می تواند در دستیابی به اهداف موردنظر مؤثر واقع شوند. از طرفی، راهبرد طراحی شده مجموعه ای از انتخاب ها و گزینش هاست که تلاش می شود در تقابل میان محدودیت ها از یک سو و امکانات موجود از سوی دیگر، برای دستیابی به اهداف، مطلوب ترین گزینه با کمترین هزینه و بیشترین منافع گزینش شود. زیرا یک راهبرد امنیتی، اهداف مشخصی را پی جویی می کند و ناظر به محدودیت ها، موانع، امکانات و مقدورات است.
سؤال اصلی در این بحث این است که «راهبردهای امنیتی سیاست خارجی در جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر قوانین اسلامی کدام است؟»
این پرسش، سؤال های فرعی زیر را نیز دربرمی گیرد:
1. مبانی نظری و مفاهیم اصلی راهبردهای امنیتی سیاست خارجی در جمهوری اسلامی ایران کدام است؟
2. ابعاد نظری و عملی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران چیست؟
3. راهبردهای امنیتی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران چیست؟
فرضیه اصلی این بحث در پاسخ به سؤال اصلی پژوهش عبارت است از: « راهبردهای امنیتی سیاست خارجی در جمهوری اسلامی ایران با بهره گیری از قوانین اسلامی و سیره رسالت و امامت و با توجه به الزامات ملی و مسئولیت های فرامرزی نظام اسلامی، مشتمل بر دو بعد مکمل و فرآیندی مصونیت بخشی هویتی و مصون سازی تمدنی است».
مصونیت بخشی هویتی، به مفهوم حفظ، دفاع و صیانت از هویت و موجودیت نظام اسلامی مشتمل بر راهبردهای سه گانه و متعاقب استقلال محوری و نفی سلطه، بازدارندگی و مصلحت سنجی، جهاد دفاعی و مقابله به مثل است. و مصون سازی تمدنی، به مفهوم حفظ، دفاع و صیانت از فرآیند گسترش تمدن اسلامی مشتمب بر راهبردهای سه گانه و متعاقب دعوت و صدور فرهنگ انقلاب اسلامی؛ قوام بخشی به استمرار استکبارزدایی و هموارسازی تشکیل امت واحد جهانی است.
اگر جوهره راهبردپردازی، رسیدن به اهداف باشد و اهداف نیز شامل اهداف توسعه و امنیت(به مصداق آیات قرآن و احادیث) باشد، آنگاه می توان نائل شدن به اهداف را در دو زیرراهبرد توسعه و امنیت با اهداف توسعه، آبادانی و تکامل، و از سوی دیگر، بقا، حفظ و امنیت تصور کرد. از این رو، در تعیین راهبرد امنیتی در سیاست خارجی اسلام و جمهوری اسلامی ایران بایست به متغیرها و مؤلفه های زیر توجه کرد:
1. اولویت ها، اهداف و منافع امنیتی نظام(حوزه بایدها) که خود متأثر از راهبرد کلان نظام است.
2. محیط امنیتی در حال وقوع(حوزه هست ها) و به طور مشخص واقعیات در حال وقوع و پیش رو که قابل پیش بینی و آینده نگری هستند.
در مقابل راهبردهای امنیتی مصونیت بخشی هویتی و مصون سازی تمدنی، فرضیه های رقیب عبارتند از:
1. راهبردهای امنیتی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر فقدان دغدغه های جهانی و عمل در چارچوب مرزهای جغرافیایی و تأمین منافع آن است.
2. راهبردهای امنیتی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر اساس توجه انحصاری به مسئولیت های فرامرزی نظام اسلامی و بدون توجه به الزامات ملی فراهم می شود.
هدف و غایت اساسی کتاب، ارائه و کمک به ترسیم یک الگوی امنیتی در سیاست خارجی مبتنی بر راهبردهای امنیتی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، مبتنی بر قوانین اسلامی در راستای نظریه سازی علمی مبتنی بر واقعیات به منظور تبیین رویکرد بایسته نظام حکومتی و مبتنی بر اسلام و ارائه راهبرد امنیتی شایسته نظام جمهوری اسلامی ایران به منظور فرهنگ سازی و تصمیم سازی است.